Nadmiar kwasu foliowego i jego niedobór: 6 rzeczy, które warto znać

Przygotowując się do ciąży pewnie spotkałaś się z terminem „ kwas foliowy ”. Czy zastanawiałaś się jaki wpływ może mieć nadmiar kwasu foliowego? Jednakże, czy zastanawiałaś się kiedyś: czym tak naprawdę jest kwas foliowy? Dlaczego warto go suplementować, szczególnie w czasie ciąży i do czego może prowadzić niedobór kwasu foliowego?

Jeżeli chociaż na jedno pytanie odpowiedziałaś „tak”, koniecznie musisz przeczytać ten artykuł. Jeśli dieta w ciąży jest czymś, co Cię szczególnie interesuje, przeczytaj też nasz wpis tutaj.

1. Czym jest kwas foliowy

kwas foliowy w ciąży

Kwas foliowy to nic innego jak jedna z form witaminy B9, która jest niezwykle ważna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, szczególnie u kobiet w ciąży. Pod nazwą witamina B9 kryje się około 20 związków o właściwościach podobnych do kwasu foliowego, określanych mianem folianów.

Najwięcej tych substancji znajduje się w zielonych liściach, np. szpinaku i jarmużu, pędach szparagów, sałacie czy kapuście. Stąd pochodzi ich nazwa — od łacińskiego słowa folium, co znaczy liść.

2. Rola kwasu foliowego

rola kwasu foliowego

Dlaczego kwas foliowy jest taki ważny? Kwas foliowy odgrywa kluczową rolę w okresie przygotowania do ciąży oraz w czasie ciąży, ponieważ wpływa na rozwój dziecka, zapobiegając powstawaniu wad cewy nerwowej, rozszczepom wargi i podniebienia.

Wpływając na metabolizm homocysteiny przyczynia się do zapobiegania występowania zakrzepicy żył u kobiet ciężarnych, a także ogranicza ryzyko wystąpienia poronienia.

3. Kwas foliowy zapobiega powstawaniu wadom cewy nerwowej

kwas foliowy a ciąża

W Polsce rocznie rodzi się około 2000 dzieci z wadami wrodzonymi układu nerwowego i kręgosłupa, zwanymi wadami cewy nerwowej.

Stosowanie kwasu foliowego przed i w trakcie ciąży zapobiega w aż 70% powstawaniu wad rozwojowych u dzieci!

Utrzymanie prawidłowego poziomu kwasu foliowego we krwi zapewni małemu dziecku ‘zdrowy start’. Tak też ani nadmiar kwasu foliowego ani jego niedobór nie są dobre.

Wady cewy nerwowej rozwijają się do 18 – 30 dnia po zapłodnieniu – czyli w czasie, kiedy nie każda kobieta jest świadoma tego, że jest w ciąży. Dlatego bardzo ważne jest, aby poprzez odpowiednią dietę przygotować organizm do ciąży. Przeczytaj dodatkowo nasz wpis ” suplementy w ciąży “, żeby dowiedzieć się jak je dobrze dobrać.

4. Nieodpowiednia suplementacja może powodować poronienia oraz depresję poporodową

suplementacja kwasem foliowym

Kwas foliowy bierze udział w przenoszeniu grup metylowych, które są niezbędne do przekształcania homocysteiny w metioninę. W przypadku niedoboru kwasu foliowego proces ten jest zachwiany i następuje gromadzenie homocysteiny we krwi.

Udowodniono, że podwyższony poziom homocysteiny związany jest z podwyższonym ryzykiem wcześniejszego rozwiązania ciąży oraz wystąpieniem poronień.

Przeczytaj nasz artykuł ” Homocysteina a ciążą “, żeby dowiedzieć się więcej

Wysoki poziom homocysteiny powoduje także uszkodzenia ścian żył, przez co może prowadzić do powstania zakrzepicy oraz przyczynić się do powstania zawału serca czy udaru mózgu.

Dodatkowo zauważono, że istnieje związek pomiędzy depresją a niskim poziomem folianów, witamin B6 i B12 oraz podwyższonym poziomem homocysteiny. Dlatego aby zapobiec wystąpieniu depresji poporodowej warto zadbać o odpowiednią suplementację tych substancji.

5. Nadmiar kwasu foliowego może powodować wystąpienie autyzmu u dzieci

nadmiar kwasu foliowego

Do niedawna przyjmowano, że nadmiar kwasu foliowego nie wywiera niekorzystnego działania na organizm człowieka. Jednak ostatnie badania pokazują, że nadmiar kwasu foliowego może być szkodliwy!
Stosowanie wysokich dawek kwasu foliowego może powodować wzrost ryzyka uszkodzenia wczesnej ciąży.

Ponadto, badania pokazują, że wysokie stężenie kwasu foliowego we krwi kobiet ciężarnych może być przyczyną wystąpienia autyzmu u ich dzieci.

6. Jak suplementować kwas foliowy?

jak suplementować kwas foliowy

To, ile kwasu foliowego należy przyjmować, uwarunkowane jest od kilku czynników. Główne źródła kwasu foliowego znajdziesz w tym wpisie.

Standardowo, aby uchronić swoje dziecko przed wadami cewy nerwowej, powinnaś przyjmować ok 400 µg folianów dziennie.

Jednak istnieją wyjątki od reguły. Żeby dobrać odpowiednią formę i dawkę kwasu foliowego należy wykonać badanie genu MTHFR, stężenia homocysteiny i kwasu foliowego we krwi.

Doskonałym sposobem na dostarczenie „bomby” folianów są koktajle na bazie zielonych warzyw: szpinaku, jarmużu, natce pietruszki. Przykładowy przepis na pyszne smoothie znajdziesz tutaj.
Więcej o suplementacji kwasem foliowym (i nie tylko) przeczytasz w naszym artykule „Suplementy w ciąży: 5 substancji, które należy przyjmować przed i podczas ciąży”.

7. Jakie badania należy wykonać, aby dobrać odpowiednią suplementację?

niedobór kwasu foliowego

Badanie stężenia kwasu foliowego we krwi pokazuje, ile dokładnie tej substancji znajduje się aktualnie w organizmie.

Podwyższony poziom homocysteiny może świadczyć o nadmiernej podaży kwasu foliowego lub nieodpowiednim jego metabolizmie.

Badanie genu MTHFR pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy kwas foliowy jest odpowiednio przekształcany.

Na podstawie tych trzech badań jesteśmy w stanie określić dawkę oraz formę suplementu.

Jeżeli w genie MTHFR występują polimorfizmy (np. 677C>T) metabolizm kwasu foliowego jest zaburzony. W tym przypadku suplementacja kwasem foliowym jest niewłaściwa, ponieważ kwas foliowy nie jest przekształcany do jego aktywnej formy, tylko magazynowany w organizmie.

Osoby posiadające polimorfizm w genie MTHFR, powinny wprowadzić suplementację metylofoliną oraz kontrolować stężenie homocysteiny i folianów we krwi.

Więcej na temat MTHFR przeczytasz w naszym wpisie ” Gen MTHFR w ciąży: Po co badać MTHFR “, natomiast więcej na temat doboru badań, jakie powinnaś wykonać przed ciążą, znajdziesz we wpisie ” Jak przygotować się do ciąży “.

Podsumowanie

nadmiar kwasu foliowego

Kwas foliowy, czyli witamina B9, odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie. Szczególnie ważny jest dla kobiet w ciąży, ponieważ wpływa na prawidłowy rozwój dziecka.

Zarówno niedobór, jak i nadmiar tej substancji lub przyjmowanie jej w nieodpowiedniej formie, może bardzo niekorzystnie wpłynąć na organizm przyszłej mamy, jak i jej dziecka, powodując nawet poważne wady genetyczne.

W celu zapewnienia odpowiedniej podaży witaminy B9 należy zwrócić szczególną uwagę na dietę oraz suplementację w ciąży. Wszelkie działania powinny być podejmowane na podstawie analizy wyników badań: homocysteiny i kwasu foliowego we krwi (więcej o badaniach tutaj) oraz analizie genu MTHFR.

To co jesz ma ogromne znaczenie dla Twojego zdrowia i przyszłego rozwoju dziecka. Właściwe odżywianie i aktywność fizyczna pomogą Ci kontrolować Twoją masę ciała, a jej prawidłowa wartość przyczyni się do zwiększenia szansy zajścia w ciążę. Chcesz wiedzieć, jak się prawidłowo odżywiać? Napisz do nas! Na pewno dobierzemy odpowiednie rozwiązanie.

Mgr inż. Joanna Rusecka

Dietetyk oraz biotechnolog. Jako doktorantka zgłębia tajniki chorób genetycznych człowieka, w Nutricusie rozwija temat nutrigenomiki oraz odpowiada za przygotowanie treści na bloga. Od zawsze interesowała się zdrowym stylem życia i dietetyką. Swoja wiedzę poszerza uczestnicząc w konferencjach naukowych oraz szkoleniach, a także śledząc nowości naukowe z zakresu dietetyki, biotechnologii i medycyny.

Literatura:

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, Ginekol Pol. 2014, 85, 395-399
Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja 2008, red. Jarosz M., wyd. IŻŻ, 116-118
Rai V. Association of methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) gene C677T polymorphism with autism: evidence of genetic susceptibility, 2016, Metabolic Brain Disease, Volume 31, Issue 4, pp 727–735
Bułhak – Jachymczyk B. Witaminy, Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych 2008, IŻŻ PZWL, 172 – 232